Một người sáng lập hệ sinh thái tài chính trị giá 3140 tỷ đô la, mặc áo phông đơn giản, suy nghĩ về tương lai của nhân loại.
Tác giả: Token Dispatch và Thejaswini M A
Biên dịch: Block unicorn
Lời mở đầu
Một người sáng lập hệ sinh thái tài chính trị giá 3140 tỷ đô la, mặc áo phông giản dị, suy nghĩ về tương lai của loài người.
Vitalik Buterin, được ngành công nghiệp gọi tôn kính là V thần, là một thiên tài sinh ra ở Nga, người đã tạo ra Ethereum, thay đổi khái niệm về tài chính, nghệ thuật, quản trị và quyền sở hữu kỹ thuật số.
Toàn bộ hệ sinh thái tồn tại dưới bóng của kiến trúc của ông.
Ảnh hưởng của ông mở rộng từ phòng họp Phố Wall đến các cuộc thi hackathon của nhà phát triển trên sáu châu lục. Ngân hàng trung ương xây dựng tiền tệ kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC) dựa trên thiết kế của ông. Máy ảo Ethereum (EVM) cung cấp năng lượng cho hàng nghìn dự án xử lý hàng tỷ giao dịch mỗi ngày.
Khi ông phát biểu, thị trường biến động. Khi ông viết mã, ngành công nghiệp thay đổi. Khi ông quyên góp 1,14 tỷ đô la cho các tổ chức từ thiện, ông thậm chí không công bố công khai.
Khi Ethereum như một hệ sinh thái tiếp tục tiến triển trong thế giới tiền điện tử, nó đang trải qua một giai đoạn khó khăn, Vitalik dường như đang lên kế hoạch cho tầm nhìn vĩ đại nhất của mình cho đến nay: tái xây dựng nó hoàn toàn trong khi Ethereum vẫn tiếp tục hoạt động.
Người thiên tài từng khóc vì bị yếu đi do trò chơi điện tử này giờ đây là chuyên gia công nghệ có ảnh hưởng nhất trong cuộc cách mạng tài chính quan trọng nhất của thời đại chúng ta.
Từ Nga đến Canada: Những năm đầu tiên
Vitalik sinh ngày 31 tháng 1 năm 1994 tại thành phố Kolomna, cách Moscow khoảng 113 km về phía đông nam, và thời thơ ấu của anh diễn ra trong thời kỳ hỗn loạn của nước Nga sau Liên Xô.
Cha của anh ấy, Dmitry Buterin, là một nhà khoa học máy tính, điều này đã tạo nền tảng cho mối liên hệ giữa Vitalik và công nghệ.
Vitalik và cha anh ấy, Dmitri Buterin
Khi Vitalik sáu tuổi, gia đình anh đã di cư đến Canada để tìm kiếm những cơ hội kinh tế tốt hơn. Cuộc di chuyển này đánh dấu sự khởi đầu của một chương mới, tài năng trí tuệ của Vitalik dần dần được thể hiện.
Tại một trường tiểu học ở Canada, giáo viên nhanh chóng phát hiện ra tài năng toán học của cậu. Cậu có thể cộng trừ ba chữ số trong đầu với tốc độ gấp đôi bạn cùng trang lứa. Điều này khiến cậu được sắp xếp vào một chương trình dành cho trẻ em thiên tài, nơi Vitalik bắt đầu nhận ra mình khác biệt - đặc biệt là bị thu hút bởi toán học, lập trình và kinh tế.
"Tôi chưa bao giờ bị ảnh hưởng đặc biệt bởi hệ thống giáo dục truyền thống," Vitalik sau này đã viết. Nhưng khi anh vào học tại trường trung học tư thục Abelar ở Toronto, quan điểm của anh đã thay đổi lớn. Môi trường khuyến khích khám phá tri thức và tư duy phản biện của trường đã thay đổi mối quan hệ của Vitalik với việc học.
Khả năng học thuật của anh ấy tiếp tục tỏa sáng. Năm 2012, anh đã giành được huy chương đồng tại cuộc thi Olympic Tin học Quốc tế, chứng minh sức mạnh lập trình của mình trên sân khấu toàn cầu. Tuy nhiên, thời điểm quan trọng nhất trong sự phát triển trí tuệ của anh có lẽ không diễn ra trong lớp học, mà thông qua một trò chơi điện tử.
Từ năm 2007 đến 2010, Vitalik đã say mê trò chơi World of Warcraft. Khi các nhà phát triển trò chơi quyết định loại bỏ thành phần sát thương của kỹ năng yêu thích của anh, "Hút sinh lực" của pháp sư, anh đã bị tổn thương sâu sắc - được cho là đêm đó anh đã khóc khi ngủ. Sự kiện này đã giúp anh hiểu rõ về kiểm soát tập trung.
Trải nghiệm lần này đã thúc đẩy anh ta tìm kiếm hệ thống thay thế, thoát khỏi hệ thống mà quyền lực duy nhất tùy ý thay đổi quy tắc.
Sự thức tỉnh của Bitcoin
Khi 17 tuổi, cha của Vitalik đã giới thiệu cho anh về Bitcoin. Khái niệm này đã thu hút sự quan tâm của anh và thúc đẩy anh nghiên cứu sâu hơn.
Muốn tham gia vào nền kinh tế mới nổi này nhưng thiếu khả năng tính toán để khai thác hoặc vốn để mua Bitcoin, Vitalik đã chọn con đường phi truyền thống: anh bắt đầu viết bài cho một blog về tiền điện tử, mỗi bài kiếm được 5 Bitcoin (thời điểm đó có giá khoảng 3.50 USD).
Các bài viết sớm này đã thu hút sự chú ý của Mihai Alisie, một người đam mê Bitcoin đến từ Romania. Họ đã đồng sáng lập tạp chí Bitcoin vào tháng 9 năm 2011, tạo ra một trong những ấn phẩm nghiêm túc đầu tiên tập trung vào tiền điện tử. Mặc dù còn trẻ, bài viết của Vitalik thể hiện sự sâu sắc về kỹ thuật và suy nghĩ vượt xa độ tuổi của anh.
Trong hai năm rưỡi, Vitalik đã đắm chìm trong hệ sinh thái Bitcoin, hiểu sâu về tiềm năng và giới hạn của công nghệ blockchain.
Đến năm 2013, Vitalik quyết định toàn tâm toàn ý theo đuổi tiền mã hóa, bỏ học chương trình khoa học máy tính tại Đại học Waterloo.
"Tôi thực sự nhớ ngày hôm đó khi anh ấy trở về từ trường đại học. Lúc đó mẹ anh ấy đang ghé thăm nhà chúng tôi, vì vậy khi anh ấy bước vào, cả ba chúng tôi đều có mặt, tôi, Maya và Natalia. Sau đó anh ấy nói, 'Này, các cậu, thực ra tôi đang nghĩ đến việc bỏ học,'" cha của anh ấy, Dmitry nói.
Ông đã dành sáu tháng để du lịch vòng quanh thế giới, nói chuyện với các nhà phát triển và khảo sát nhiều dự án blockchain khác nhau. Những phát hiện của ông tiết lộ sự thật: hầu hết các dự án đều quá hẹp hòi khi tập trung vào các ứng dụng cụ thể.
Quan sát này đã gợi ra một cái nhìn sâu sắc quan trọng: Nếu blockchain có thể được lập trình để hoàn thành hầu như bất kỳ nhiệm vụ nào, chứ không chỉ là xử lý giao dịch tài chính, thì sẽ ra sao? Nếu các nhà phát triển có thể xây dựng ứng dụng trực tiếp trên blockchain, thì sẽ như thế nào?
Vào cuối năm 2013, Vitalik, chỉ mới 19 tuổi, đã viết một tài liệu trắng, phác thảo tầm nhìn của anh về Ethereum - một nền tảng vượt ra ngoài chức năng hạn chế của Bitcoin, trở thành một blockchain hoàn toàn có thể lập trình, có khả năng hỗ trợ hầu như bất kỳ ứng dụng nào mà các nhà phát triển có thể tưởng tượng.
Sự ra đời của Ethereum
Bản trắng của Ethereum của Vitalik đề xuất một ý tưởng táo bạo: một blockchain có ngôn ngữ lập trình Turing hoàn chỉnh, lý thuyết có thể giải quyết bất kỳ vấn đề tính toán nào miễn là có đủ thời gian và bộ nhớ. Cốt lõi của nó là khái niệm "hợp đồng thông minh": các thỏa thuận được viết trực tiếp vào mã trong các giao thức tự thực thi.
Mọi người đã phản ứng nhanh chóng và rất hào hứng.
Trong vài tuần, một nhóm lập trình viên bao gồm Gavin Wood, Joseph Lubin và Charles Hoskinson đã tập hợp xung quanh tầm nhìn của Vitalik. Vào tháng 1 năm 2014, họ đã công bố sự ra đời của Ethereum.
Để huy động vốn phát triển, nhóm đã tổ chức đợt phát hành token lần đầu (ICO) vào tháng 7 năm 2014, quy đổi token Ether (ETH) sang Bitcoin. Đợt phát hành này đã huy động được khoảng 31,000 Bitcoin, lúc đó có giá trị khoảng 18 triệu USD - số tiền khổng lồ này cho thấy niềm tin lớn của mọi người vào tiềm năng của dự án.
Trong khi đó, Vitalik đã nhận được học bổng 100.000 đô la từ Peter Thiel, đồng sáng lập PayPal, nhằm hỗ trợ những doanh nhân trẻ sẵn sàng bỏ học hoặc bỏ qua đại học để theo đuổi ý tưởng của mình. Khoản tài trợ này đã giúp Vitalik có thể dành toàn thời gian cho Ethereum.
Sau nhiều phát triển và thử nghiệm, Ethereum chính thức ra mắt vào ngày 30 tháng 7 năm 2015. Phiên bản đầu tiên được gọi là "Frontier", mặc dù đơn giản nhưng đầy đủ chức năng, cung cấp cho các nhà phát triển một nền tảng để bắt đầu xây dựng các ứng dụng phi tập trung.
Thiết kế của Ethereum đã giới thiệu một số đổi mới chính:
Mô hình dựa trên tài khoản, thay vì hệ thống UTXO (đầu ra giao dịch chưa chi tiêu) của Bitcoin
Hợp đồng thông minh, hỗ trợ các giao thức tự thực hiện phức tạp
Cơ chế Gas, được sử dụng để đo lường và giới hạn công việc tính toán
Máy ảo Ethereum (EVM), một môi trường thực thi đầy đủ Turing
Những đặc điểm này khiến Ethereum linh hoạt hơn Bitcoin, mở ra cánh cửa cho các ứng dụng vượt ra ngoài việc chuyển giao giá trị đơn giản. Các nhà phát triển hiện có thể tạo ra hệ thống token, sản phẩm tài chính phái sinh, tổ chức tự trị phi tập trung (DAO), hệ thống danh tính, v.v. trên một nền tảng blockchain đơn lẻ.
Tuy nhiên, sự ra mắt của Ethereum không phải không có thách thức. Vào năm 2016, một dự án quỹ đầu tư mạo hiểm phi tập trung có tên là The DAO đã bị tin tặc tấn công do lỗ hổng mã, tin tặc đã đánh cắp hàng triệu đô la Ethereum, gây ra một cuộc khủng hoảng sinh tồn cho nền tảng trẻ này.
Cộng đồng đang đối mặt với một sự lựa chọn khó khăn: liệu có nên sửa đổi blockchain để lấy lại số tiền bị đánh cắp, vi phạm nguyên tắc không thể thay đổi, hay chấp nhận tổn thất để duy trì tính toàn vẹn triết lý của hệ thống?
Vitalik đề xuất thực hiện "phân tách mềm" để phục hồi tài sản. Quan điểm này đã gây ra tranh cãi, dẫn đến sự chia rẽ trong cộng đồng và cuối cùng dẫn đến "phân tách cứng" của blockchain. Kết quả là hai chuỗi độc lập được hình thành: Ethereum (chuỗi đã sửa đổi, đã thu hồi được tài sản bị đánh cắp) và Ethereum Classic (chuỗi gốc không bị thay đổi).
Quyết định này thể hiện một khía cạnh thực dụng trong sự lãnh đạo của Vitalik: sẵn sàng ưu tiên bảo vệ người dùng, thay vì tuân theo các nguyên tắc ý thức hệ một cách nghiêm ngặt. Chủ nghĩa thực dụng này đã xuyên suốt trong cách ông phát triển Ethereum sau này.
Tầm nhìn công nghệ và sự phát triển
Ethereum luôn chấp nhận sự tiến hóa liên tục. Việc từ chối bám vào cấu trúc truyền thống vừa là lợi thế lớn nhất của Ethereum, vừa là thách thức lớn nhất của nó.
Biểu đồ giá của nền tảng này kể một câu chuyện về sự biến động mạnh mẽ - từ vài xu khi ra mắt đến gần 4900 đô la vào tháng 11 năm 2021, rồi giảm xuống dưới 1000 đô la trong mùa đông tiền điện tử năm 2022, hiện nay ổn định ở mức 2605 đô la. Trong suốt một thập kỷ, những biến động này đã thử thách quyết tâm của những người ủng hộ ETH, khi họ trải qua các bản nâng cấp đã hứa, lịch trình bị trì hoãn và sự chuyển mình về công nghệ.
Đối với những tín đồ của Ethereum, hành trình này giống như một chuyến tàu lượn cảm xúc. Những người ủng hộ ban đầu đã hình dung ra các giải pháp mở rộng nhanh chóng, nhưng cần một sự kiên nhẫn lớn để đối mặt với chu kỳ phát triển kéo dài hàng năm trời. Một số người đã bỏ cuộc trong những thời điểm khó khăn, trong khi những thành viên trung thành nhất trong cộng đồng - "những người tối đa hóa ETH" - luôn giữ vững niềm tin qua nhiều chu kỳ thị trường.
Nhiều nhà phê bình đã bỏ qua thực tế rằng tốc độ phát triển dường như chậm chạp của Ethereum thực sự là một thiết kế tỉ mỉ. Vitalik luôn đứng ở tuyến đầu của sự phát triển cộng đồng.
Là một giao thức thực sự do cộng đồng điều khiển, mỗi lần nâng cấp quan trọng đều cần nghiên cứu rộng rãi, thực hiện nhiều lần, tranh luận trong cộng đồng và kiểm tra nghiêm ngặt. Mô hình quản trị này ưu tiên sự an toàn và sự đồng thuận, thay vì tốc độ - điều này là cần thiết khi xử lý giá trị hàng trăm tỷ đô la.
Hành trình mười năm của Ethereum đã vượt qua một số cột mốc quan trọng.
Lộ trình phát triển tương lai của Ethereum mà Vitalik đã thiết lập xoay quanh một vài giai đoạn chính và được đặt tên theo cách tinh nghịch:
Hợp nhất (The Merge): Hoàn thành việc chuyển đổi sang chứng minh cổ phần (PoS)
Tăng vọt (The Surge): Triển khai phân đoạn để nâng cao khả năng mở rộng
Biên giới (The Verge): Giới thiệu cây Verkle để nâng cao hiệu quả
Dọn dẹp (The Purge): Giảm nhu cầu lưu trữ
Phung phí (The Splurge): Tăng cường khả năng chống lại lượng tử
Cập nhật Pectra gần đây (tháng 5 năm 2025) đã thúc đẩy lộ trình này bằng cách cải thiện chức năng ví và kinh tế người xác thực, nhưng ngôi sao Bắc Đẩu thực sự vẫn là tầm nhìn của Vitalik: một blockchain như một cơ sở hạ tầng trung lập toàn cầu để phối hợp và trao đổi giá trị.
Đối với các validator, đợt nâng cấp này đã tăng giới hạn đặt cược tối đa từ 32 ETH lên mức ấn tượng là 2048 ETH, giảm đáng kể chi phí hoạt động cho các nhà đầu tư tổ chức. Những cải tiến này đã giúp ETH thoát khỏi tình trạng giá cả ảm đạm gần đây, từ khoảng 1615 đô la vào giữa tháng 4 tăng lên hơn 2600 đô la hôm nay, tăng hơn 60%.
Tuy nhiên, chỉ vài ngày trước khi Pectra ra mắt, Vitalik đã công bố một tầm nhìn có vẻ mâu thuẫn trong bài viết blog của mình "Đơn giản hóa L1", lập luận rằng Ethereum phải trở nên "gần như đơn giản như Bitcoin" trong vòng năm năm.
Ông đề xuất thay thế máy ảo Ethereum bằng RISC-V (một kiến trúc tập lệnh mã nguồn mở), cho rằng nó có thể mang lại "100 lần cải thiện hiệu suất" đồng thời làm cho hệ thống thân thiện hơn với các nhà phát triển.
Mâu thuẫn rõ ràng này - thực hiện nâng cấp Pectra phức tạp trong khi ủng hộ việc đơn giản hóa hoàn toàn - thể hiện phương pháp thực dụng của Buterin: cải thiện cần thiết cho hệ thống hiện tại trong khi lên kế hoạch cho một kiến trúc tương lai tinh tế hơn.
Nhà từ thiện và triết gia
Ngoài những đóng góp về công nghệ, Vitalik còn thường xuyên nổi bật với tư cách là một nhà từ thiện, sử dụng tài sản tiền điện tử của mình để hỗ trợ các lĩnh vực khoa học, y tế và nhân đạo khác nhau.
Vào tháng 5 năm 2021, anh đã lên tiêu đề bằng cách quyên góp 1,14 tỷ đô la tiền điện tử Shiba Inu (SHIB) cho Quỹ Cứu Trợ Covid Crypto Ấn Độ để giúp chống lại đại dịch Covid. Khoản quyên góp này đã dẫn đến sự sụt giảm mạnh giá của đồng tiền này, nhưng đã cung cấp sự hỗ trợ thiết thực trong thời điểm quan trọng.
Các khoản quyên góp quan trọng khác của ông bao gồm:
Quyên góp 6,65 tỷ USD cho Viện Nghiên cứu Cuộc sống Tương lai, tập trung vào việc giảm thiểu các rủi ro sinh tồn bao gồm cả trí tuệ nhân tạo.
Tặng cho Viện Nghiên cứu Trí tuệ Máy giá trị 763,970 đô la Mỹ bằng Ethereum
Tặng 2,4 triệu đô la Ethereum cho Quỹ Nghiên cứu SENS để nghiên cứu phục hồi sức sống và kéo dài tuổi thọ
Hiến tặng 3.36 triệu đô la Mỹ bằng mã thông báo Dogelon Mars cho Quỹ Methuselah để nghiên cứu về sự trường thọ
Tặng 9,4 triệu đô la Mỹ USDC cho Đại học Maryland để nghiên cứu tia cực tím diệt khuẩn nhằm ngăn chặn đại dịch trong tương lai
Trong thời gian bùng nổ chiến tranh Nga-Ukraine vào năm 2022, Vitalik đã hỗ trợ công tác cứu trợ thông qua việc quyên góp tiền mã hóa và công khai đứng về phía (bao gồm cả việc tham gia các sáng kiến như DAO Ukraine).
Triết lý cá nhân của Vitalik tập trung vào nguyên tắc phi tập trung, bình đẳng và tiềm năng của công nghệ trong việc tạo ra sự thay đổi xã hội tích cực. Những suy nghĩ của ông đã tiến hóa theo thời gian, từ cái mà ông mô tả là "suy nghĩ chủ nghĩa vô chính phủ" chuyển sang cách suy nghĩ "theo kiểu George" nhiều hơn về hàng hóa công cộng và tài nguyên chung.
Gần đây, Vitalik đã bày tỏ lo ngại về việc trí tuệ nhân tạo có thể gây ra rủi ro tồn tại cho nhân loại. Trong bài viết blog vào tháng 11 năm 2023 mang tên "Chủ nghĩa lạc quan công nghệ của tôi", ông cho rằng trí tuệ nhân tạo có sự "khác biệt căn bản" so với các phát minh khác (như súng, máy bay và mạng xã hội), vì nó có thể phát triển một hình thức "tư duy" mới, thậm chí có thể đối lập với con người.
"Nếu một AI siêu thông minh quyết định chống lại chúng ta, có thể sẽ không có ai sống sót và hoàn toàn kết thúc nhân loại," Vitalik viết. "Ngay cả sao Hỏa cũng có thể không an toàn."
Đối với những lo ngại này, ông ủng hộ một triết lý mà ông gọi là "d/acc", tập trung vào phòng thủ, phi tập trung, dân chủ và phát triển công nghệ khác biệt. Phương pháp này nhằm thúc đẩy công nghệ có lợi trong khi giảm thiểu rủi ro từ công nghệ có hại tiềm ẩn.
Quan điểm của chúng tôi
Câu chuyện của Vitalik Buterin tiết lộ những sức mạnh mâu thuẫn đã hình thành cuộc cách mạng blockchain. Hành trình của anh vừa mang tính kỹ thuật sâu sắc vừa chứa đựng tính triết lý, thách thức những câu chuyện truyền thống về các nhà sáng lập công nghệ và tác phẩm của họ.
Khác với các nhà sáng lập và CEO điển hình ở Silicon Valley, Vitalik đã từ chối những biểu tượng của sự lãnh đạo doanh nghiệp truyền thống. Ông không lãnh đạo thông qua quyền lực tổ chức, mà là từ sức thuyết phục của các ý tưởng mà ông đã công bố trong các bài viết trên blog và tài liệu kỹ thuật.
Tuy nhiên, phong cách lãnh đạo này cũng đã mang lại những mối quan hệ căng thẳng. Các nhà phê bình như Charles Hoskinson, người sáng lập Cardano, cho rằng việc quản trị của Ethereum vẫn quá phụ thuộc vào định hướng của Vitalik. "Mọi người đều mong đợi anh ấy vạch ra lộ trình," Hoskinson đã chỉ ra trong một cuộc họp gần đây. "Nếu bây giờ gỡ bỏ anh ấy ra khỏi phương trình này, lần hard fork tiếp theo sẽ như thế nào?"
Sự chỉ trích này đã chạm đến thách thức cơ bản của các dự án phi tập trung: làm thế nào để cân bằng giữa lãnh đạo có tầm nhìn và quản trị thực sự phân tán. Thành công của Ethereum một phần đến từ cái nhìn công nghệ và lộ trình của Vitalik, nhưng sự bền bỉ lâu dài của nó cần phải vượt qua sự phụ thuộc vào bất kỳ một cá nhân nào.
Sự chuyển đổi hiện tại của Ethereum - từ những cải tiến kỹ thuật ngay lập tức của bản nâng cấp Pectra đến tầm nhìn dài hạn của Vitalik về sự đơn giản hóa triệt để - không phải là một sự thay đổi riêng lẻ mà là một sự sắp xếp lại cơ bản trong cách tiếp cận của nó. Phản ứng tích cực của thị trường gần đây cho thấy các nhà đầu tư tin tưởng vào chiến lược kép này là tăng cường ngay lập tức và đổi mới cấu trúc dài hạn.
Sự mâu thuẫn giữa tài sản cá nhân của Vitalik và cam kết triết lý của ông thể hiện một nghịch lý khác. Mặc dù tài sản ròng của ông vượt quá 1 tỷ USD, nhưng ông sống giản dị, mặc những bộ quần áo đơn giản, tập trung vào trí tuệ thay vì những khát khao vật chất. Tuy nhiên, là một trong những người nắm giữ token lớn nhất của Ethereum, ông thu được lợi ích kinh tế từ sự tăng trưởng của nền tảng - điều này có thể mâu thuẫn với hệ thống công bằng, phi tập trung mà ông ủng hộ.
Cách xử lý những mâu thuẫn này của anh ấy thật sự rất đáng khích lệ. Vitalik không giả vờ rằng những mâu thuẫn này không tồn tại, mà thay vào đó công khai thừa nhận chúng và xem xét sự đánh đổi giữa các con đường phát triển khác nhau. Sự trung thực trí tuệ này tạo ra sự tương phản rõ nét với nhiều chiến lược tiếp thị phóng đại và chủ nghĩa bộ lạc trong lĩnh vực tiền mã hóa.
Trong một lĩnh vực bị chi phối bởi chủ nghĩa cực đoan và tư duy tuyệt đối, Vitalik đã cung cấp một mô hình khác: dám khám phá tri thức, sẵn sàng điều chỉnh quan điểm và cam kết xây dựng công nghệ phục vụ các giá trị nhân loại chứ không chỉ đơn thuần là lật đổ hệ thống hiện có. Liệu phương pháp này có thể chống chọi với áp lực thị trường và tầm nhìn cạnh tranh vẫn là một câu hỏi mở - điều này rất có thể sẽ định hình chương tiếp theo trong câu chuyện của Ethereum và Vitalik.
Nội dung chỉ mang tính chất tham khảo, không phải là lời chào mời hay đề nghị. Không cung cấp tư vấn về đầu tư, thuế hoặc pháp lý. Xem Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm để biết thêm thông tin về rủi ro.
Vitalik Buterin: Nhà cách mạng thầm lặng của Ethereum
Tác giả: Token Dispatch và Thejaswini M A
Biên dịch: Block unicorn
Lời mở đầu
Một người sáng lập hệ sinh thái tài chính trị giá 3140 tỷ đô la, mặc áo phông giản dị, suy nghĩ về tương lai của loài người.
Vitalik Buterin, được ngành công nghiệp gọi tôn kính là V thần, là một thiên tài sinh ra ở Nga, người đã tạo ra Ethereum, thay đổi khái niệm về tài chính, nghệ thuật, quản trị và quyền sở hữu kỹ thuật số.
Toàn bộ hệ sinh thái tồn tại dưới bóng của kiến trúc của ông.
Ảnh hưởng của ông mở rộng từ phòng họp Phố Wall đến các cuộc thi hackathon của nhà phát triển trên sáu châu lục. Ngân hàng trung ương xây dựng tiền tệ kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC) dựa trên thiết kế của ông. Máy ảo Ethereum (EVM) cung cấp năng lượng cho hàng nghìn dự án xử lý hàng tỷ giao dịch mỗi ngày.
Khi ông phát biểu, thị trường biến động. Khi ông viết mã, ngành công nghiệp thay đổi. Khi ông quyên góp 1,14 tỷ đô la cho các tổ chức từ thiện, ông thậm chí không công bố công khai.
Khi Ethereum như một hệ sinh thái tiếp tục tiến triển trong thế giới tiền điện tử, nó đang trải qua một giai đoạn khó khăn, Vitalik dường như đang lên kế hoạch cho tầm nhìn vĩ đại nhất của mình cho đến nay: tái xây dựng nó hoàn toàn trong khi Ethereum vẫn tiếp tục hoạt động.
Người thiên tài từng khóc vì bị yếu đi do trò chơi điện tử này giờ đây là chuyên gia công nghệ có ảnh hưởng nhất trong cuộc cách mạng tài chính quan trọng nhất của thời đại chúng ta.
Từ Nga đến Canada: Những năm đầu tiên
Vitalik sinh ngày 31 tháng 1 năm 1994 tại thành phố Kolomna, cách Moscow khoảng 113 km về phía đông nam, và thời thơ ấu của anh diễn ra trong thời kỳ hỗn loạn của nước Nga sau Liên Xô.
Cha của anh ấy, Dmitry Buterin, là một nhà khoa học máy tính, điều này đã tạo nền tảng cho mối liên hệ giữa Vitalik và công nghệ.
Vitalik và cha anh ấy, Dmitri Buterin
Khi Vitalik sáu tuổi, gia đình anh đã di cư đến Canada để tìm kiếm những cơ hội kinh tế tốt hơn. Cuộc di chuyển này đánh dấu sự khởi đầu của một chương mới, tài năng trí tuệ của Vitalik dần dần được thể hiện.
Tại một trường tiểu học ở Canada, giáo viên nhanh chóng phát hiện ra tài năng toán học của cậu. Cậu có thể cộng trừ ba chữ số trong đầu với tốc độ gấp đôi bạn cùng trang lứa. Điều này khiến cậu được sắp xếp vào một chương trình dành cho trẻ em thiên tài, nơi Vitalik bắt đầu nhận ra mình khác biệt - đặc biệt là bị thu hút bởi toán học, lập trình và kinh tế.
"Tôi chưa bao giờ bị ảnh hưởng đặc biệt bởi hệ thống giáo dục truyền thống," Vitalik sau này đã viết. Nhưng khi anh vào học tại trường trung học tư thục Abelar ở Toronto, quan điểm của anh đã thay đổi lớn. Môi trường khuyến khích khám phá tri thức và tư duy phản biện của trường đã thay đổi mối quan hệ của Vitalik với việc học.
Khả năng học thuật của anh ấy tiếp tục tỏa sáng. Năm 2012, anh đã giành được huy chương đồng tại cuộc thi Olympic Tin học Quốc tế, chứng minh sức mạnh lập trình của mình trên sân khấu toàn cầu. Tuy nhiên, thời điểm quan trọng nhất trong sự phát triển trí tuệ của anh có lẽ không diễn ra trong lớp học, mà thông qua một trò chơi điện tử.
Từ năm 2007 đến 2010, Vitalik đã say mê trò chơi World of Warcraft. Khi các nhà phát triển trò chơi quyết định loại bỏ thành phần sát thương của kỹ năng yêu thích của anh, "Hút sinh lực" của pháp sư, anh đã bị tổn thương sâu sắc - được cho là đêm đó anh đã khóc khi ngủ. Sự kiện này đã giúp anh hiểu rõ về kiểm soát tập trung.
Trải nghiệm lần này đã thúc đẩy anh ta tìm kiếm hệ thống thay thế, thoát khỏi hệ thống mà quyền lực duy nhất tùy ý thay đổi quy tắc.
Sự thức tỉnh của Bitcoin
Khi 17 tuổi, cha của Vitalik đã giới thiệu cho anh về Bitcoin. Khái niệm này đã thu hút sự quan tâm của anh và thúc đẩy anh nghiên cứu sâu hơn.
Muốn tham gia vào nền kinh tế mới nổi này nhưng thiếu khả năng tính toán để khai thác hoặc vốn để mua Bitcoin, Vitalik đã chọn con đường phi truyền thống: anh bắt đầu viết bài cho một blog về tiền điện tử, mỗi bài kiếm được 5 Bitcoin (thời điểm đó có giá khoảng 3.50 USD).
Các bài viết sớm này đã thu hút sự chú ý của Mihai Alisie, một người đam mê Bitcoin đến từ Romania. Họ đã đồng sáng lập tạp chí Bitcoin vào tháng 9 năm 2011, tạo ra một trong những ấn phẩm nghiêm túc đầu tiên tập trung vào tiền điện tử. Mặc dù còn trẻ, bài viết của Vitalik thể hiện sự sâu sắc về kỹ thuật và suy nghĩ vượt xa độ tuổi của anh.
Trong hai năm rưỡi, Vitalik đã đắm chìm trong hệ sinh thái Bitcoin, hiểu sâu về tiềm năng và giới hạn của công nghệ blockchain.
Đến năm 2013, Vitalik quyết định toàn tâm toàn ý theo đuổi tiền mã hóa, bỏ học chương trình khoa học máy tính tại Đại học Waterloo.
"Tôi thực sự nhớ ngày hôm đó khi anh ấy trở về từ trường đại học. Lúc đó mẹ anh ấy đang ghé thăm nhà chúng tôi, vì vậy khi anh ấy bước vào, cả ba chúng tôi đều có mặt, tôi, Maya và Natalia. Sau đó anh ấy nói, 'Này, các cậu, thực ra tôi đang nghĩ đến việc bỏ học,'" cha của anh ấy, Dmitry nói.
Ông đã dành sáu tháng để du lịch vòng quanh thế giới, nói chuyện với các nhà phát triển và khảo sát nhiều dự án blockchain khác nhau. Những phát hiện của ông tiết lộ sự thật: hầu hết các dự án đều quá hẹp hòi khi tập trung vào các ứng dụng cụ thể.
Quan sát này đã gợi ra một cái nhìn sâu sắc quan trọng: Nếu blockchain có thể được lập trình để hoàn thành hầu như bất kỳ nhiệm vụ nào, chứ không chỉ là xử lý giao dịch tài chính, thì sẽ ra sao? Nếu các nhà phát triển có thể xây dựng ứng dụng trực tiếp trên blockchain, thì sẽ như thế nào?
Vào cuối năm 2013, Vitalik, chỉ mới 19 tuổi, đã viết một tài liệu trắng, phác thảo tầm nhìn của anh về Ethereum - một nền tảng vượt ra ngoài chức năng hạn chế của Bitcoin, trở thành một blockchain hoàn toàn có thể lập trình, có khả năng hỗ trợ hầu như bất kỳ ứng dụng nào mà các nhà phát triển có thể tưởng tượng.
Sự ra đời của Ethereum
Bản trắng của Ethereum của Vitalik đề xuất một ý tưởng táo bạo: một blockchain có ngôn ngữ lập trình Turing hoàn chỉnh, lý thuyết có thể giải quyết bất kỳ vấn đề tính toán nào miễn là có đủ thời gian và bộ nhớ. Cốt lõi của nó là khái niệm "hợp đồng thông minh": các thỏa thuận được viết trực tiếp vào mã trong các giao thức tự thực thi.
Mọi người đã phản ứng nhanh chóng và rất hào hứng.
Trong vài tuần, một nhóm lập trình viên bao gồm Gavin Wood, Joseph Lubin và Charles Hoskinson đã tập hợp xung quanh tầm nhìn của Vitalik. Vào tháng 1 năm 2014, họ đã công bố sự ra đời của Ethereum.
Để huy động vốn phát triển, nhóm đã tổ chức đợt phát hành token lần đầu (ICO) vào tháng 7 năm 2014, quy đổi token Ether (ETH) sang Bitcoin. Đợt phát hành này đã huy động được khoảng 31,000 Bitcoin, lúc đó có giá trị khoảng 18 triệu USD - số tiền khổng lồ này cho thấy niềm tin lớn của mọi người vào tiềm năng của dự án.
Trong khi đó, Vitalik đã nhận được học bổng 100.000 đô la từ Peter Thiel, đồng sáng lập PayPal, nhằm hỗ trợ những doanh nhân trẻ sẵn sàng bỏ học hoặc bỏ qua đại học để theo đuổi ý tưởng của mình. Khoản tài trợ này đã giúp Vitalik có thể dành toàn thời gian cho Ethereum.
Sau nhiều phát triển và thử nghiệm, Ethereum chính thức ra mắt vào ngày 30 tháng 7 năm 2015. Phiên bản đầu tiên được gọi là "Frontier", mặc dù đơn giản nhưng đầy đủ chức năng, cung cấp cho các nhà phát triển một nền tảng để bắt đầu xây dựng các ứng dụng phi tập trung.
Thiết kế của Ethereum đã giới thiệu một số đổi mới chính:
Những đặc điểm này khiến Ethereum linh hoạt hơn Bitcoin, mở ra cánh cửa cho các ứng dụng vượt ra ngoài việc chuyển giao giá trị đơn giản. Các nhà phát triển hiện có thể tạo ra hệ thống token, sản phẩm tài chính phái sinh, tổ chức tự trị phi tập trung (DAO), hệ thống danh tính, v.v. trên một nền tảng blockchain đơn lẻ.
Tuy nhiên, sự ra mắt của Ethereum không phải không có thách thức. Vào năm 2016, một dự án quỹ đầu tư mạo hiểm phi tập trung có tên là The DAO đã bị tin tặc tấn công do lỗ hổng mã, tin tặc đã đánh cắp hàng triệu đô la Ethereum, gây ra một cuộc khủng hoảng sinh tồn cho nền tảng trẻ này.
Cộng đồng đang đối mặt với một sự lựa chọn khó khăn: liệu có nên sửa đổi blockchain để lấy lại số tiền bị đánh cắp, vi phạm nguyên tắc không thể thay đổi, hay chấp nhận tổn thất để duy trì tính toàn vẹn triết lý của hệ thống?
Vitalik đề xuất thực hiện "phân tách mềm" để phục hồi tài sản. Quan điểm này đã gây ra tranh cãi, dẫn đến sự chia rẽ trong cộng đồng và cuối cùng dẫn đến "phân tách cứng" của blockchain. Kết quả là hai chuỗi độc lập được hình thành: Ethereum (chuỗi đã sửa đổi, đã thu hồi được tài sản bị đánh cắp) và Ethereum Classic (chuỗi gốc không bị thay đổi).
Quyết định này thể hiện một khía cạnh thực dụng trong sự lãnh đạo của Vitalik: sẵn sàng ưu tiên bảo vệ người dùng, thay vì tuân theo các nguyên tắc ý thức hệ một cách nghiêm ngặt. Chủ nghĩa thực dụng này đã xuyên suốt trong cách ông phát triển Ethereum sau này.
Tầm nhìn công nghệ và sự phát triển
Ethereum luôn chấp nhận sự tiến hóa liên tục. Việc từ chối bám vào cấu trúc truyền thống vừa là lợi thế lớn nhất của Ethereum, vừa là thách thức lớn nhất của nó.
Biểu đồ giá của nền tảng này kể một câu chuyện về sự biến động mạnh mẽ - từ vài xu khi ra mắt đến gần 4900 đô la vào tháng 11 năm 2021, rồi giảm xuống dưới 1000 đô la trong mùa đông tiền điện tử năm 2022, hiện nay ổn định ở mức 2605 đô la. Trong suốt một thập kỷ, những biến động này đã thử thách quyết tâm của những người ủng hộ ETH, khi họ trải qua các bản nâng cấp đã hứa, lịch trình bị trì hoãn và sự chuyển mình về công nghệ.
Đối với những tín đồ của Ethereum, hành trình này giống như một chuyến tàu lượn cảm xúc. Những người ủng hộ ban đầu đã hình dung ra các giải pháp mở rộng nhanh chóng, nhưng cần một sự kiên nhẫn lớn để đối mặt với chu kỳ phát triển kéo dài hàng năm trời. Một số người đã bỏ cuộc trong những thời điểm khó khăn, trong khi những thành viên trung thành nhất trong cộng đồng - "những người tối đa hóa ETH" - luôn giữ vững niềm tin qua nhiều chu kỳ thị trường.
Nhiều nhà phê bình đã bỏ qua thực tế rằng tốc độ phát triển dường như chậm chạp của Ethereum thực sự là một thiết kế tỉ mỉ. Vitalik luôn đứng ở tuyến đầu của sự phát triển cộng đồng.
Là một giao thức thực sự do cộng đồng điều khiển, mỗi lần nâng cấp quan trọng đều cần nghiên cứu rộng rãi, thực hiện nhiều lần, tranh luận trong cộng đồng và kiểm tra nghiêm ngặt. Mô hình quản trị này ưu tiên sự an toàn và sự đồng thuận, thay vì tốc độ - điều này là cần thiết khi xử lý giá trị hàng trăm tỷ đô la.
Hành trình mười năm của Ethereum đã vượt qua một số cột mốc quan trọng.
Lộ trình phát triển tương lai của Ethereum mà Vitalik đã thiết lập xoay quanh một vài giai đoạn chính và được đặt tên theo cách tinh nghịch:
Cập nhật Pectra gần đây (tháng 5 năm 2025) đã thúc đẩy lộ trình này bằng cách cải thiện chức năng ví và kinh tế người xác thực, nhưng ngôi sao Bắc Đẩu thực sự vẫn là tầm nhìn của Vitalik: một blockchain như một cơ sở hạ tầng trung lập toàn cầu để phối hợp và trao đổi giá trị.
Đối với các validator, đợt nâng cấp này đã tăng giới hạn đặt cược tối đa từ 32 ETH lên mức ấn tượng là 2048 ETH, giảm đáng kể chi phí hoạt động cho các nhà đầu tư tổ chức. Những cải tiến này đã giúp ETH thoát khỏi tình trạng giá cả ảm đạm gần đây, từ khoảng 1615 đô la vào giữa tháng 4 tăng lên hơn 2600 đô la hôm nay, tăng hơn 60%.
Tuy nhiên, chỉ vài ngày trước khi Pectra ra mắt, Vitalik đã công bố một tầm nhìn có vẻ mâu thuẫn trong bài viết blog của mình "Đơn giản hóa L1", lập luận rằng Ethereum phải trở nên "gần như đơn giản như Bitcoin" trong vòng năm năm.
Ông đề xuất thay thế máy ảo Ethereum bằng RISC-V (một kiến trúc tập lệnh mã nguồn mở), cho rằng nó có thể mang lại "100 lần cải thiện hiệu suất" đồng thời làm cho hệ thống thân thiện hơn với các nhà phát triển.
Mâu thuẫn rõ ràng này - thực hiện nâng cấp Pectra phức tạp trong khi ủng hộ việc đơn giản hóa hoàn toàn - thể hiện phương pháp thực dụng của Buterin: cải thiện cần thiết cho hệ thống hiện tại trong khi lên kế hoạch cho một kiến trúc tương lai tinh tế hơn.
Nhà từ thiện và triết gia
Ngoài những đóng góp về công nghệ, Vitalik còn thường xuyên nổi bật với tư cách là một nhà từ thiện, sử dụng tài sản tiền điện tử của mình để hỗ trợ các lĩnh vực khoa học, y tế và nhân đạo khác nhau.
Vào tháng 5 năm 2021, anh đã lên tiêu đề bằng cách quyên góp 1,14 tỷ đô la tiền điện tử Shiba Inu (SHIB) cho Quỹ Cứu Trợ Covid Crypto Ấn Độ để giúp chống lại đại dịch Covid. Khoản quyên góp này đã dẫn đến sự sụt giảm mạnh giá của đồng tiền này, nhưng đã cung cấp sự hỗ trợ thiết thực trong thời điểm quan trọng.
Các khoản quyên góp quan trọng khác của ông bao gồm:
Trong thời gian bùng nổ chiến tranh Nga-Ukraine vào năm 2022, Vitalik đã hỗ trợ công tác cứu trợ thông qua việc quyên góp tiền mã hóa và công khai đứng về phía (bao gồm cả việc tham gia các sáng kiến như DAO Ukraine).
Triết lý cá nhân của Vitalik tập trung vào nguyên tắc phi tập trung, bình đẳng và tiềm năng của công nghệ trong việc tạo ra sự thay đổi xã hội tích cực. Những suy nghĩ của ông đã tiến hóa theo thời gian, từ cái mà ông mô tả là "suy nghĩ chủ nghĩa vô chính phủ" chuyển sang cách suy nghĩ "theo kiểu George" nhiều hơn về hàng hóa công cộng và tài nguyên chung.
Gần đây, Vitalik đã bày tỏ lo ngại về việc trí tuệ nhân tạo có thể gây ra rủi ro tồn tại cho nhân loại. Trong bài viết blog vào tháng 11 năm 2023 mang tên "Chủ nghĩa lạc quan công nghệ của tôi", ông cho rằng trí tuệ nhân tạo có sự "khác biệt căn bản" so với các phát minh khác (như súng, máy bay và mạng xã hội), vì nó có thể phát triển một hình thức "tư duy" mới, thậm chí có thể đối lập với con người.
"Nếu một AI siêu thông minh quyết định chống lại chúng ta, có thể sẽ không có ai sống sót và hoàn toàn kết thúc nhân loại," Vitalik viết. "Ngay cả sao Hỏa cũng có thể không an toàn."
Đối với những lo ngại này, ông ủng hộ một triết lý mà ông gọi là "d/acc", tập trung vào phòng thủ, phi tập trung, dân chủ và phát triển công nghệ khác biệt. Phương pháp này nhằm thúc đẩy công nghệ có lợi trong khi giảm thiểu rủi ro từ công nghệ có hại tiềm ẩn.
Quan điểm của chúng tôi
Câu chuyện của Vitalik Buterin tiết lộ những sức mạnh mâu thuẫn đã hình thành cuộc cách mạng blockchain. Hành trình của anh vừa mang tính kỹ thuật sâu sắc vừa chứa đựng tính triết lý, thách thức những câu chuyện truyền thống về các nhà sáng lập công nghệ và tác phẩm của họ.
Khác với các nhà sáng lập và CEO điển hình ở Silicon Valley, Vitalik đã từ chối những biểu tượng của sự lãnh đạo doanh nghiệp truyền thống. Ông không lãnh đạo thông qua quyền lực tổ chức, mà là từ sức thuyết phục của các ý tưởng mà ông đã công bố trong các bài viết trên blog và tài liệu kỹ thuật.
Tuy nhiên, phong cách lãnh đạo này cũng đã mang lại những mối quan hệ căng thẳng. Các nhà phê bình như Charles Hoskinson, người sáng lập Cardano, cho rằng việc quản trị của Ethereum vẫn quá phụ thuộc vào định hướng của Vitalik. "Mọi người đều mong đợi anh ấy vạch ra lộ trình," Hoskinson đã chỉ ra trong một cuộc họp gần đây. "Nếu bây giờ gỡ bỏ anh ấy ra khỏi phương trình này, lần hard fork tiếp theo sẽ như thế nào?"
Sự chỉ trích này đã chạm đến thách thức cơ bản của các dự án phi tập trung: làm thế nào để cân bằng giữa lãnh đạo có tầm nhìn và quản trị thực sự phân tán. Thành công của Ethereum một phần đến từ cái nhìn công nghệ và lộ trình của Vitalik, nhưng sự bền bỉ lâu dài của nó cần phải vượt qua sự phụ thuộc vào bất kỳ một cá nhân nào.
Sự chuyển đổi hiện tại của Ethereum - từ những cải tiến kỹ thuật ngay lập tức của bản nâng cấp Pectra đến tầm nhìn dài hạn của Vitalik về sự đơn giản hóa triệt để - không phải là một sự thay đổi riêng lẻ mà là một sự sắp xếp lại cơ bản trong cách tiếp cận của nó. Phản ứng tích cực của thị trường gần đây cho thấy các nhà đầu tư tin tưởng vào chiến lược kép này là tăng cường ngay lập tức và đổi mới cấu trúc dài hạn.
Sự mâu thuẫn giữa tài sản cá nhân của Vitalik và cam kết triết lý của ông thể hiện một nghịch lý khác. Mặc dù tài sản ròng của ông vượt quá 1 tỷ USD, nhưng ông sống giản dị, mặc những bộ quần áo đơn giản, tập trung vào trí tuệ thay vì những khát khao vật chất. Tuy nhiên, là một trong những người nắm giữ token lớn nhất của Ethereum, ông thu được lợi ích kinh tế từ sự tăng trưởng của nền tảng - điều này có thể mâu thuẫn với hệ thống công bằng, phi tập trung mà ông ủng hộ.
Cách xử lý những mâu thuẫn này của anh ấy thật sự rất đáng khích lệ. Vitalik không giả vờ rằng những mâu thuẫn này không tồn tại, mà thay vào đó công khai thừa nhận chúng và xem xét sự đánh đổi giữa các con đường phát triển khác nhau. Sự trung thực trí tuệ này tạo ra sự tương phản rõ nét với nhiều chiến lược tiếp thị phóng đại và chủ nghĩa bộ lạc trong lĩnh vực tiền mã hóa.
Trong một lĩnh vực bị chi phối bởi chủ nghĩa cực đoan và tư duy tuyệt đối, Vitalik đã cung cấp một mô hình khác: dám khám phá tri thức, sẵn sàng điều chỉnh quan điểm và cam kết xây dựng công nghệ phục vụ các giá trị nhân loại chứ không chỉ đơn thuần là lật đổ hệ thống hiện có. Liệu phương pháp này có thể chống chọi với áp lực thị trường và tầm nhìn cạnh tranh vẫn là một câu hỏi mở - điều này rất có thể sẽ định hình chương tiếp theo trong câu chuyện của Ethereum và Vitalik.