AMM'den Order Book'a: Polymarket Fiyatlama Mekanizmasının Evrimi ve DEX ile Entegrasyon Potansiyeli

Polymarket, bir tahmin pazarı platformu olarak, temelde bir "gelecek olay olasılık borsası"dır. Kullanıcılar, belirli bir olaya dair görüşlerini ifade etmek için bir seçeneği satın alarak işlem yapabilirler.

Olasılık olaylarına yapılan alımlar, yaygın işlemlerden farklı olduğu için, Polymarket başlangıçta gerçek zamanlı likidite ve fiyatlandırma sağlamak üzere Logaritmik Pazar Skorlama Kuralı (LMSR) olarak adlandırılan özel bir AMM mekanizması kullandı. Bu algoritma şu anda bazı diğer kripto protokolleri tarafından da kullanılmaktadır.

LMSR'nin özelliklerini anlamak, Polymarket'in çoğu zaman fiyatlandırma mekanizmasını ve diğer protokollerin neden LMSR'yi tercih ettiğini anlamamıza yardımcı olabilir; ayrıca Polymarket'in neden LMSR'den çevrimdışı bir order book'a yükseldiğini de anlayabiliriz.

LMSR'nin Özellikleri ve Avantajları ile Dezavantajları

LMSR Tanıtımı

LMSR, tahmin pazarları için özel olarak tasarlanmış bir fiyatlandırma mekanizmasıdır ve kullanıcıların kendi yargılarına göre bir seçeneğin "paylarını" satın almasına olanak tanır; piyasa toplam talebe göre fiyatları otomatik olarak ayarlar. LMSR'nin en büyük özelliği, karşı taraf olmaksızın işlemlerin tamamlanabilmesidir; ilk işlemci bile olsa sistem fiyatlandırma ve işlem gerçekleştirebilir. Bu, tahmin pazarlarının bazı DEX'ler gibi "sürekli likidite" sunmasını sağlar.

Kısacası, LMSR, kullanıcıların mevcut olarak sahip olduğu her bir seçeneğin "pay"larına göre fiyatı hesaplayan bir maliyet fonksiyonu modelidir. Bu mekanizma, fiyatların her zaman mevcut piyasanın farklı olay sonuçlarına dair beklenen olasılıkları yansıtmasını sağlar.

LMSR'nin temel formülü

LMSR'nin maliyet fonksiyonu C, piyasada tüm olası sonuçların satılan hisse sayısına göre hesaplanmaktadır. Formülü şöyledir:

C(q) = b * ln(Σexp(qi/b))

Bunlar:

• C(...): Maliyet fonksiyonu, market maker'ın mevcut tüm sonuçların pay dağılımını sürdürmek için ödediği toplam maliyeti temsil eder.
• n: Pazarın olası sonuçlarının toplam sayısı (örneğin, "evet/hayır" pazarı, n=2).
• qi: i. seçeneğin mevcut satın alınan payı.
• b: Likidite parametresi, ne kadar büyükse piyasa o kadar "istikrarlıdır", fiyatın yeni işlemlere tepkisi o kadar azdır.
• C(q): Pazarın mevcut durumdan q'ya geçiş maliyeti.

Bu formülün en önemli özelliği, tüm sonuçların fiyatlarının toplamının her zaman 1'e eşit olmasıdır. Kullanıcı "evet" payı satın aldığında, q(YES) artar, bu da P(YES)'nin yükselmesine, P(NO)'nin ise düşmesine neden olur ve böylece fiyatların toplamı 1'de kalır.

fiyatlandırma mekanizması

LMSR'nin bir diğer ana noktası, fiyatın maliyet fonksiyonunun marjinal türevi olmasıdır. Yani, i'nci seçeneğin fiyatı pi, bu seçeneğin bir birimini daha satın alırken ödenmesi gereken marjinal maliyettir:

pi = ∂C/∂qi = exp(qi/b) / Σexp(qj/b)

Bu şu anlama geliyor:

• Bir seçeneğin satın alma miktarı arttıkça, fiyatı yavaş yavaş yükselir.
• Nihai fiyat, her seçeneğin gerçekleşme olasılığını yansıtan piyasa öznel olasılığına yaklaşacaktır.

Örneğin, bir "evet/hayır" ikili tahmin pazarında, çoğu insan "evet" alırsa, "evet" fiyatı 0.80'e yükselebilirken, "hayır" 0.20'ye düşebilir; bu da pazarın olayın gerçekleşme olasılığını %80 olarak değerlendirdiğini gösterir.

Ayrıca, herhangi bir likidite durumunda, maliyet fonksiyonu eğrisi yukarı doğru uzanır. Bu, satın alınan hisse sayısı arttıkça, ödenmesi gereken toplam maliyetin de artacağı anlamına gelir.

Likidite parametresi b'nin işlevi: b değerinin büyüklüğü, eğrinin "düzlüğü" seviyesini doğrudan belirler; yani piyasanın likiditesini veya "kalınlığını".

• Yüksek likidite (b değeri büyük): Eğri nispeten yumuşaktır. Büyük miktarda hisse satın alsanız bile, fiyat artış hızı daha yavaştır. Bu tür bir piyasa, büyük işlemleri "emebilir" ve şiddetli fiyat dalgalanmaları yaratmadan işlemleri gerçekleştirebilir.
• Düşük likidite (küçük b değeri): Eğri çok dik. Sadece az bir miktar alım yapmak bile fiyatın ani bir şekilde yükselmesine yol açar. Böyle bir pazar çok hassas olup, likiditesi düşüktür.

LMSR Mekanizması Dengesi ve Polymarket'in Paradigma Göçü

Polymarket'in order book modeline evrimine geçmeden önce, erken benimsenen LMSR mekanizmasının analiz edilmesi gerekmektedir. LMSR, basit bir teknik seçenek değil, belirgin bir tasarım felsefesi ve içsel dengeleri olan bir alt protokoldür; özellikleri, tahmin pazarının farklı gelişim aşamalarındaki tarihsel konumunu belirler.

LMSR'nin temel mekanizması ve tasarım dengeleri

LMSR'nin temel tasarım hedefi bilgi toplayıcılığıdır, piyasa yapıcı kârı değil. Otomatik matematiksel modeller aracılığıyla, tahmin piyasalarının en zorlu "soğuk başlama" sorununu, yani erken aşamada işlem karşıtları eksik olduğunda likidite sağlamayı çözmüştür.

Avantaj Analizi: Koşulsuz Likidite Sağlama ve Kontrol Edilebilir Piyasa Riski

LMSR'nin en önemli katkısı, piyasanın her zaman bir karşı tarafın mevcut olmasını sağlamasıdır. Piyasa görüşü ne kadar nadir veya aşırı olursa olsun, piyasa yapıcılar her zaman bir alım veya satım teklifi sunabilir. Bu, geleneksel emir defterinin erken piyasalarda likiditenin azalmasından dolayı işlem yapamama sorununu temelde çözmektedir.

Buna karşılık, bu tür "sonsuz" likiditeyi temin eden piyasa yapıcıların potansiyel maksimum kaybı öngörülebilir ve sınırlıdır. Maksimum kayıp, likidite parametresi "b" ve piyasa sonuç sayısı "n" ile birlikte belirlenir ve formülü "maksimum kayıp = b⋅ln(n)" şeklindedir. Bu riskin belirginliği, bir tahmin pazarını finanse etmenin maliyetini kontrol edilebilir hale getirir ve sınırsız kayıp riskini ortadan kaldırır; bu, yeni pazarlar başlatması gereken protokoller veya organizasyonlar için hayati önem taşır.

İçsel kusurlar: Statik likidite ve kâr amacı gütmeyen yön

Ancak, LMSR'nin avantajları, aşamadığı yapısal kusurları da beraberinde getirdi.

• b parametre zorluğu ve statik likidite: Bu, LMSR'nin en temel kısıtlamasıdır. Likidite parametresi "b", piyasa oluşturulduğunda belirlenir ve genellikle piyasa yaşam döngüsü boyunca sabit kalır. Büyük "b" değeri, derin likidite ve stabil fiyatlar anlamına gelir, ancak yeni bilgilere tepkisi yavaştır; küçük "b" değeri ise fiyatların hassas olduğu ve görüşlerin hızlıca bir araya geldiği anlamına gelir, ancak piyasa zayıftır ve dalgalanmalar şiddetlidir. Bu statik ayar, piyasanın likiditenin gerçek artış ve azalışına ve bilgi akışındaki değişimlere göre derinliğini ve hassasiyetini uyumlu bir şekilde ayarlamasını engeller.

• Piyasa yapıcıların sübvanse rolü: LMSR modelinin teorik matematiksel beklentisi zarardır. Piyasa yapıcıların kaybı, piyasa kolektif bilgeliğini (yani tüm işlemlerin oluşturduğu nihai doğru fiyatı) elde etmek için ödenen "bilgi maliyeti" olarak görülmektedir. Bu konumlandırma, esasen bir başlangıç tarafından ticareti sübvanse eden bir sistem olduğunu belirler, kâr peşinde koşan piyasa yapıcı modeline uygun değildir ve aynı zamanda çok sayıda merkeziyetsiz LP'nin ortak katılımıyla kârlı bir ekosistem oluşturmayı zorlaştırır.

Ayrıca, LMSR'nin zincir üzerinde uygulanması, DEX'te yaygın olan dört işlemle kıyaslandığında, logaritma ve üstel hesaplamaları içermesi nedeniyle daha fazla Gas tüketir, bu da merkeziyetsiz bir ortamda işlem sürtünmesini artırır.

Paradigma Göçü: Polymarket, LMSR'nin mantıksal zorunluluğundan vazgeçti

Yukarıdaki analizlere göre, LMSR, platformun erken dönemlerinde, likidite eksikliği aşamasında etkili ve pratik bir araçtır. Ancak Polymarket'in kullanıcı ve fon büyüklüğü kritik noktayı aştığında, verimlilikten fedakarlık yaparak likidite elde etme tasarımı, avantajdan gelişim kısıtlamasına dönüşür. Sipariş defteri modeline geçişi, aşağıdaki stratejik değerlendirmelere dayanmaktadır:

• Sermaye verimliliğinin temel talebi: LMSR, piyasa yapıcıların %0'dan %100'e kadar olan tüm fiyat aralığında likidite sağlamasını talep eder, bu da çok düşük işlem olasılığına sahip fiyat noktalarında büyük miktarda sermayenin birikmesine yol açar ve sermaye verimliliği düşer. Sipariş defteri, piyasa yapıcıların ve kullanıcıların likiditeyi piyasanın en aktif fiyat aralığında hassas bir şekilde yoğunlaştırmalarına olanak tanır, bu da profesyonel piyasa yapım stratejileriyle yüksek uyum içindedir.

• Ticaret deneyiminin optimize edilmesi: LMSR'nin algoritma özellikleri, herhangi bir büyüklükteki işlemin kaçınılmaz olarak kayma yaratacağını belirler. Likiditenin giderek arttığı piyasalarda, bu doğuştan gelen ticaret sürtünmesi büyük fonların girişi için engelleyici olabilir. Olgun bir emir defteri piyasası, yoğun karşıt derinlik aracılığıyla büyük emirleri absorbe ederek, daha düşük kayma ve daha iyi bir ticaret yürütme deneyimi sunabilir.

• Profesyonel likiditeyi çekme stratejisi gereksinimleri: Sipariş defteri, profesyonel traderlar ve piyasa yapıcı kuruluşlar için en yaygın ve en tanıdık piyasa modelidir. Sipariş defterine geçiş yapmak, Polymarket'in kripto dünyasına ve hatta geleneksel finansın profesyonel likidite tedarikçilerine net bir davet sinyali gönderdiği anlamına geliyor. Bu, platformun perakende katılımını çekmekten, profesyonel seviye piyasa derinliği inşa etmeye geçişinde kritik bir adım.

Mevcut Polymarket Fiyatlandırma ve Likidite Mekanizması

Polymarket'in yükselişi, kullanıcı ölçeği ve platform olgunluğu kritik bir noktaya ulaştıktan sonra kaçınılmaz bir seçimdir. Bu dönüşümün arkasında, işlem deneyimi, Gas maliyeti ve piyasa derinliği gibi üçlü hedefin sistematik bir değerlendirmesi yatmaktadır. Mevcut yapısı, likidite mekanizması ve fiyat sabitleme mantığı olmak üzere iki düzeyde analiz edilebilir.

Zincir üzeri düzenleme ve zincir dışı sipariş defteri karışık modeli

Polymarket'in likidite mekanizması, merkeziyetsiz uzlaşmanın güvenliğini ve merkezi ticaretin akıcı deneyimini bir araya getirmeyi amaçlayan zincir üstü ve zincir dışı bir hibrit mimari kullanmaktadır.

• Off-chain order book: Kullanıcıların limit emirleri, sunucuda gerçekleştirildiği için anında ve Gas maliyeti olmadan işlenir. Bu, Polymarket'in ticaret deneyimini merkezi borsa ile benzer hale getirir, kullanıcılar tüm limit emirlerinden oluşan piyasa derinliğini (alış-satış hacmi) doğrudan görebilirler. Likidite, bu nedenle tüm işlem katılımcılarının kendisinden doğrudan gelir, pasif bir likidite havuzundan değil.

• Zincir üstü uzlaşma: Zincir dışı sipariş defterindeki alım ve satım emirleri başarıyla eşleştiğinde, nihai varlık teslimat adımı Polygon zincirinde akıllı sözleşmeler aracılığıyla gerçekleştirilecektir. Bu "zincir dışı eşleştirme, zincir üstü uzlaşma" modeli, sipariş defterinin esnekliğini korurken, işlem sonuçlarının nihai olmasını ve varlık mülkiyetinin değiştirilemezliğini garanti eder. Gösterilen "fiyat", zincir dışı sipariş defterindeki en iyi alım ve en iyi satım fiyatlarının ortalamasıdır.

Fiyat sabitlemenin temel mantığı------Hisse senedi, basım ve arbitraj döngüsü

Tahmin pazarları için temel mekanizma, "evet" (YES) ve "hayır" (NO) sonuçlarının olasılık toplamının her zaman %100 (yani "$1") olarak kalmasını sağlamaktır. Sipariş defteri modeli, kod aracılığıyla limit fiyatlarını zorunlu olarak belirlememekte, bunun yerine ince bir temel varlık tasarımı ve arbitraj mekanizması ile piyasanın kendi düzeltme gücünden yararlanarak fiyat toplamının her zaman "$1"'e yakınsamasını sağlamaktadır.

Temel Altyapı: Tam Hisse Çifti Oluşturma ve İade İşlemleri

Bu mekanizmanın temeli, Polymarket sözleşme katmanında oluşturulan sarsılmaz bir değer eşitliğidir.

• Minting: Herhangi bir katılımcı sözleşmeye "$1" USDC yatırabilir ve aynı anda 1 YES hissesi ve 1 NO hissesi alabilir. Bu işlem, "1 YES hissesi + 1 NO hissesi = $1" temel değer temellendirmesini oluşturur.

• İade: Aynı şekilde, aynı anda 1 adet YES hissesi ve 1 adet NO hissesi bulunduran herhangi bir katılımcı, bunları birleştirip sözleşmeye geri verebilir ve "$1" USDC talep edebilir.

Bu iki yönlü kanal, bir dizi tamamlayıcı sonuçların toplam değerinin "$1" olarak sağlam bir şekilde sabitlenmesini sağlar.

Fiyat keşfi: Bağımsız emir defteri işlemleri

Yukarıda belirtilen temele dayanarak, YES payları ve NO payları, kendi emir defterlerinde USDC ile işlem gören iki bağımsız varlık olarak tanımlanır. Katılımcılar, herhangi bir fiyatla limit emri vermekte serbesttir ve protokol katmanında buna herhangi bir kısıtlama getirilmez. Bu serbest fiyatlandırma mekanizması, fiyat sapmasına neden olacak ve böylece arbitrajcılara fırsatlar yaratacaktır.

Fiyat kısıtlaması: Piyasa tabanlı arbitraj düzeltmesi

Arbitrajcıların (genellikle otomatik robotlar) kâr elde etme davranışları, fiyatın geri dönmesini sağlamak için kritiktir. Bir kez YES ve NO paylarının işlem fiyatları toplamı "$1"'den saptığında, risksiz arbitraj penceresi açılır.

• "P(YES) + P(NO) > $1" ( örneğin "$0.70 + $0.40 = $1.10" ): Arbitrajcılar "mint-sat" işlemi yapacaklardır: Sözleşmeye "$1" yatırarak 1 adet YES ve 1 adet NO hissesi oluşturacaklar, ardından bunları sırasıyla "$0.70" ve "$0.40" karşılığında hemen emir defterinde satacaklar ve "$0.10" risksiz kar elde edeceklerdir. Bu durum yoğun bir şekilde gerçekleşirse, piyasanın satış baskısını artıracak ve YES ile NO'nun fiyatlarının eş zamanlı olarak düşmesine neden olacak, toplamları "$1" seviyesine geri dönene kadar.

• "P(EVET) + P(HAYIR) < $1" (örneğin