Toàn cảnh thương mại của trí tuệ nhân tạo: Kiến trúc, xu hướng và lộ trình thực hiện

Trí tuệ nhân tạo đang định hình lại nền tảng của thế giới kinh doanh. Chúng ta đang ở ngưỡng chuyển mình từ công cụ thông thường sang các thực thể thông minh tự chủ. Bắt đầu từ cuối năm 2024, các ông lớn như Paypal, Visa, Mastercard, Stripe, Amazon đang lần lượt đầu tư vào "thương mại thực thể" và "thanh toán thực thể", với logic rõ ràng ở phía sau: việc áp dụng quy mô lớn giao diện thực thể sẽ lật đổ những logic kinh doanh và quan hệ sản xuất được xây dựng trên GUI truyền thống. Trên cơ sở này, các hoạt động thương mại điện tử truyền thống, marketing quảng cáo, và logic thanh toán tài chính sẽ được viết lại một cách triệt để, thậm chí sẽ xuất hiện các loại hình mới: Agentic Commerce (Intelligence Commerce).

Cuộc cách mạng về thương mại thông minh này chắc chắn không chỉ đơn giản là sự phát triển mở rộng thông minh của "thương mại điện tử". Bài viết này nhằm cung cấp một cái nhìn toàn cảnh về thương mại thông minh, hệ thống tổng hợp cấu trúc công nghệ và con đường của nó, phân tích tính đổi mới thương mại của cuộc cách mạng này, và thảo luận về những khó khăn cốt lõi mà nó phải đối mặt trong quá trình thực hiện cuối cùng, cuối cùng chứng minh tại sao công nghệ blockchain có thể trở thành cơ sở hạ tầng không thể thiếu cho nó.

1. Agentic Commerce là gì?

Agentic Commerce là một mô hình kinh doanh được thúc đẩy bởi các đại lý AI, cho phép đại lý AI đại diện cho người dùng thực hiện nhiều nhiệm vụ khác nhau, bao gồm tìm kiếm sản phẩm, so sánh tùy chọn, cung cấp gợi ý và hoàn tất mua hàng. Những đại lý AI này có khả năng tương tác với các nền tảng thương mại điện tử, xử lý giao dịch và quản lý toàn bộ quy trình mua sắm, nhằm tạo ra một trải nghiệm mua sắm cá nhân hóa, an toàn và tiện lợi hơn. Tính năng "Buy for Me" của một công ty ( cho phép đại lý AI giúp người dùng mua hàng từ các thương hiệu bên thứ ba ) và công cụ "Operator" của một công ty (tự động hoàn tất nhiệm vụ mua sắm trực tuyến) là những ví dụ nổi bật nhất hiện nay.

Hiện tại, Agentic Commerce vẫn là một lĩnh vực mới nổi, dữ liệu kinh doanh hoặc thương mại công khai không nhiều. Theo báo cáo của Gartner vào năm 2024, hiện chỉ có chưa đến 1% doanh nghiệp hoặc nhà bán lẻ trong ngành thương mại điện tử áp dụng agentic ai vào hoạt động kinh doanh hoặc dịch vụ của họ, nhưng thị trường rất quan tâm đến công nghệ này. Theo một cuộc khảo sát thống kê về thương mại điện tử năm 2025, 90% doanh nghiệp thương mại điện tử sẵn sàng học cách kết hợp agentic ai vào hoạt động của mình.

Vậy tại sao các ông lớn trong lĩnh vực thanh toán truyền thống lại đồng loạt ra tay một cách mạnh mẽ để tung ra nhiều sản phẩm thanh toán thích ứng với các tình huống thông minh trước khi thương mại agentic được áp dụng rộng rãi? Họ có thấy rằng có một cơ hội lớn nào ở phía sau không?

1.1 Vai trò người dùng của con người đã chuyển từ "người thực hiện" thành "người ủy quyền", giai đoạn quyết định kinh doanh quan trọng đã được đưa từ "trang thanh toán" lên "tầng ý định".

Mua sắm trực tuyến truyền thống giống như đi dạo trong một siêu thị ảo được thiết kế tinh tế: người tiêu dùng tự mình duyệt kệ hàng, so sánh sản phẩm và cuối cùng thanh toán, toàn bộ quá trình xoay quanh "khám phá chủ động". Mục tiêu tối ưu hóa của các nhà bán lẻ là làm cho quy trình này mượt mà nhất có thể, giảm bớt bất kỳ sự do dự nào của người dùng thông qua giao diện đẹp mắt, gợi ý chính xác và thanh toán nhanh chóng.

Bây giờ, hãy tưởng tượng một thế giới mới của Thương mại Thông minh (Agentic Commerce): bạn không cần phải duyệt qua từng trang web thương mại điện tử, so sánh giá trị hoặc đặt hàng thủ công, chỉ cần nói một mệnh lệnh mơ hồ với trợ lý AI, chẳng hạn như "Giúp tôi mua một đôi giày phù hợp để chạy bộ". AI ngay lập tức khởi động, tìm kiếm vô số nhà cung cấp,筛选 sản phẩm, phân tích giá cả, đánh giá và logistics, thậm chí xem xét tính bền vững của chuỗi cung ứng. Trong suốt quá trình, có thể bạn chưa chạm vào màn hình lần nào, cũng như chưa nhập mật khẩu lần nào.

Sự chuyển đổi quan trọng là: vai trò của người dùng từ "người thực hiện" trở thành "người ủy quyền", cốt lõi của hành vi thương mại từ "dòng nhấp chuột" (Click stream) nâng cấp thành "dòng ý định" (Intent stream). Tiêu dùng không còn là một loạt các lựa chọn rời rạc, mà là một sự ủy quyền tổng thể cho mục tiêu cuối cùng (người dùng có thể trực tiếp nói với trợ lý AI: Tôi muốn trang trí lại nhà theo phong cách Địa Trung Hải, giúp tôi chọn vật liệu)

Khi các quyết định kinh doanh chuyển từ "trang thanh toán" sang "tầng ý định", hệ thống kinh doanh hiện tại sẽ phải đối mặt với cú sốc như tuyết lở. Từ tiếp thị đến chiến lược tăng trưởng người dùng, tất cả những điều này là nền tảng logic thương mại điện tử truyền thống dựa trên phân tích hành vi con người hàng thập kỷ đã bị các tác nhân AI thông minh lật đổ.

• A/B thử nghiệm: AI có thể so sánh hàng chục phương án trong vòng mili giây, việc thử nghiệm màu sắc của biểu tượng nút nào có tỷ lệ chuyển đổi cao hơn trong hai tuần trở nên vô nghĩa.

• Gợi ý cá nhân hóa: Tất cả các thuật toán gợi ý dựa trên lịch sử duyệt web của con người trước đây không còn hiệu lực, mô hình gợi ý cần được tái cấu trúc dựa trên logic quyết định AI.

• Khôi phục giỏ hàng: Trong quyết định của AI sẽ không có sự "do dự", "bỏ cuộc" như con người do nhiều trải nghiệm khác nhau hoặc các lý do chủ quan hoặc khách quan khác, tỷ lệ bỏ giỏ hàng và các chiến lược tối ưu tương ứng sẽ trở thành lịch sử (hiện tại tỷ lệ bỏ giỏ hàng trung bình toàn cầu là 70%)

Tiếp thị truyền thống dựa vào "nền kinh tế thị giác": hình ảnh đẹp, video quảng cáo cảm động, nút đỏ "mua ngay trong thời gian giới hạn", tất cả những chiến lược này nhằm kích thích tiêu dùng bốc đồng của con người đều ẩn chứa những mưu mẹo của thương gia đối với tâm lý hành vi của con người. So với điều đó, AI sẽ không có sự bốc đồng, nó là một đại lý quyết định hoàn toàn lý trí, nó chỉ quan tâm đến việc dữ liệu trả về từ API có rõ ràng hay không, các tham số có đầy đủ hay không, nó sẽ lạnh lùng so sánh thông số sản phẩm, giá lịch sử, thời gian vận chuyển, đánh giá của người dùng thậm chí là dấu chân carbon của chuỗi cung ứng, từ đây sẽ không còn "chiếm lĩnh tâm trí người dùng" nữa.

Tiếp thị Agentic Commerce trong tương lai không còn là việc tạo ra quảng cáo bắt mắt, mà là xây dựng "hồ sơ tin cậy có thể đọc được bởi máy móc". "Product-Agent Fit" sẽ thay thế cho "Product-Market Fit". Sản phẩm của bạn có thể được các hệ sinh thái AI thông minh chính thống (như máy chủ MCP, giao thức A2A) dễ dàng lập chỉ mục, hiểu và đề xuất hay không, sẽ quyết định sự sống còn của nó trên thị trường.

Tuy nhiên, trước khi các tác nhân thông minh nhanh chóng thực hiện quyết định suy luận theo mục tiêu ủy thác của con người và "sản xuất ý định" tiến tới mục tiêu cuối cùng: "hoàn thành hành vi thương mại", các tác nhân sẽ va vào một bức tường cứng và dừng lại ------ hệ thống thanh toán truyền thống.

2. Sự không tương thích chết người: Tại sao hệ thống tài chính truyền thống là rào cản của Thương mại Tác động.

Các hệ thống trí tuệ nhân tạo có thể hoàn thành hoàn hảo việc thu thập, phân tích và ra quyết định thông tin, nhưng khi chúng đến vòng cuối cùng của chu trình kinh doanh, chúng sẽ va phải một bức tường cứng rắn, đó chính là hệ thống thanh toán tài chính hoàn toàn được thiết kế cho con người mà chúng ta đã xây dựng trong nhiều thập kỷ.

Toàn bộ hệ thống thanh toán hiện đại và quản lý rủi ro, về bản chất, là một "hệ thống phản tự động hóa". Triết lý thiết kế cốt lõi của nó là: giả định rằng tự động hóa đồng nghĩa với gian lận.

Hãy suy nghĩ về từng khâu trong quy trình thanh toán hiện tại của chúng ta:

• Mã xác thực hình ảnh (CAPTCHA): Sử dụng một câu hỏi mà máy móc khó nhận diện, để chứng minh bạn là "con người".

• Mã xác nhận qua tin nhắn/Sự xác thực hai yếu tố (2FA): Giả sử bạn có một thiết bị vật lý có thể nhận tin nhắn và có thể nhập mã xác nhận một cách thủ công, hành động này sẽ cực kỳ khó khăn đối với chương trình.

• Chứng thực an toàn 3D: Nó sẽ buộc chuyển hướng đến một trang ngân hàng hoàn toàn mới, yêu cầu bạn nhập mật khẩu giao dịch độc lập, điều này hoàn toàn cắt đứt bất kỳ quy trình tự động nào.

• Phân tích hành vi kiểm soát rủi ro: Hệ thống kiểm soát rủi ro tiên tiến thậm chí sẽ phân tích quỹ đạo di chuyển chuột của bạn, tốc độ gõ phím, dấu vân tay thiết bị và các "đặc điểm con người" khác để xác định tính xác thực của giao dịch.

Tất cả những "biện pháp an ninh" này đã trở thành "xiềng xích" trong thời đại Thương mại Agentic: những câu hỏi tương tự như "Bạn có phải là con người không?" đã cản trở các thực thể thông minh tự chủ mà chúng tôi cử đi.

Do đó, tương lai của thanh toán không còn là một "trang thanh toán (Checkout Page))" nữa, mà phải là một "giao thức ( (Protocol)". Đây là một cuộc cách mạng về lòng tin và cơ chế ủy quyền. Chúng ta cần một hệ thống chứng chỉ số hoàn toàn mới, cho phép người dùng có thể an toàn cấp cho AI thông minh của mình một "ủy quyền có thể lập trình" với phạm vi, thời hạn và giới hạn số tiền rõ ràng.

Agentic Payment thuộc về bộ giao thức này, nó là giai đoạn thanh toán cuối cùng trong thương mại Agentic, nơi các đại lý AI sử dụng phương pháp an toàn và hiệu quả (như chứng từ được mã hóa) để thực hiện giao dịch thay mặt cho người dùng. Điều này đảm bảo quá trình thanh toán diễn ra một cách liền mạch và an toàn, thường có các giới hạn và kiểm soát do người dùng thiết lập để duy trì niềm tin và an toàn. "Agentic Tokens" của một công ty hỗ trợ các đại lý AI thực hiện thanh toán theo định kỳ và đăng ký, bộ công cụ Agent Toolkit của một công ty giúp các đại lý AI xử lý quy trình thanh toán, và cả hai công ty đều có các công cụ tương tự. Thí nghiệm gần đây giữa một công ty và một công ty khác là sự kết hợp của cả hai, người dùng có thể sử dụng một công ty làm giao diện để trực tiếp đưa ra lệnh đề xuất toàn diện cho việc trang trí nhà mới của bạn và cung cấp sản phẩm cụ thể, khi người dùng xác nhận đó là phương án họ thích, đại lý sẽ trực tiếp sử dụng nền tảng thanh toán được xây dựng bởi một công ty để hoàn thành thanh toán tự động và giao hàng.

Tin rằng đến đây bạn đã có thể hiểu lý do tại sao các ông lớn thanh toán truyền thống lại nóng lòng tung ra các giải pháp thanh toán tương ứng phù hợp với Agentic Commerce. Bởi vì họ đều đang đặt cược vào ai sẽ là người quyết định các quy tắc trò chơi cho giao thức thanh toán "bản địa máy" thế hệ tiếp theo, đây là một cuộc cược về cơ sở hạ tầng cơ bản nắm giữ tương lai của thế giới thương mại, và đích đến của cuộc cách mạng này là đưa thanh toán trở về với bản chất của nó ------ sự chuyển giao giá trị không cảm nhận.

3. Những thách thức cụ thể trong việc xây dựng hạ tầng tài chính hỗ trợ trải nghiệm mượt mà cho Thương mại Agentic là gì? Làm thế nào để thực hiện?

3.1 Thách thức cốt lõi: Tin cậy, Ý định và Tự động hóa (Trust, Intent and Automation) )

Nỗi khổ trong việc xây dựng hệ thống Thanh toán Agentic không chỉ đơn giản là thực hiện công nghệ, mà là phải giải quyết những vấn đề cơ bản phát sinh từ sự chuyển đổi mô hình.

1. "Ai có thể làm" : Từ xác thực thanh toán truyền thống (Authentication) đến thách thức ủy quyền thương mại đại lý (Agentic Commerce) Authorization(.

Trong lĩnh vực thanh toán, khi nói đến người dùng cuối, chúng ta thường chú trọng đến việc xác thực hơn là ủy quyền. Nếu bạn nhấp vào "Mua" trên trang web thương mại điện tử, bạn đã rõ ràng ủy quyền, rất khó để có bất kỳ tranh cãi nào (bởi vì bạn đã nhập thông tin thẻ tín dụng và nhấp rõ ràng vào nút), vì vậy cốt lõi của thanh toán truyền thống được xây dựng xung quanh việc "nhận diện người". Câu hỏi cốt lõi của nó là: "Làm thế nào tôi có thể xác nhận rằng người thực hiện là bạn?"--------- tức là xác thực.

Nhưng trong kỷ nguyên thương mại do AI điều khiển trong tương lai, lĩnh vực thanh toán sắp có những thay đổi quan trọng: quyền hạn đang trở thành một khâu quan trọng trong quy trình thanh toán, và vấn đề về quyền hạn này giờ đây trở nên phức tạp và thú vị hơn, vì các chỉ thị cấp quyền của người dùng không rõ ràng như cảnh "nhấn nút mua hàng" trong thương mại điện tử truyền thống, người dùng con người có thể thể hiện ý định thanh toán theo nhiều cách khác nhau. Một điểm phức tạp khác là, khi một yêu cầu thanh toán được phát ra, chúng ta thực sự đang ủy quyền cho ai? Là người dùng con người, hay là một thực thể thông minh, hay là công ty phát triển thực thể thông minh đó?

Hiện tại, trong các tình huống thanh toán của tác nhân mà chúng tôi có thể nghĩ tới, vấn đề về ủy quyền:

• Ma hóa danh tính: "Người yêu cầu giao dịch" này nên là người dùng cuối là con người, mô hình AI, nhà phát triển ứng dụng tác nhân, hay là máy chủ chạy nó? Chúng ta thiếu một bộ tiêu chuẩn danh tính có thể xác minh được thiết kế cho "máy", điều này có thể dẫn đến từng khâu đều là lỗ hổng bảo mật.

• Ranh giới ủy quyền: Làm thế nào để ủy quyền tài chính một cách an toàn cho một AI? Ranh giới ủy quyền (số tiền, thời gian, thương nhân) được xác định chính xác và thực hiện nghiêm ngặt như thế nào, và làm thế nào để đảm bảo rằng chính ủy quyền không bị sửa đổi hoặc lạm dụng cũng là những vấn đề mới.

• Trách nhiệm thuộc về ai: Khi các tác nhân thông minh mắc lỗi hoặc bị lợi dụng một cách ác ý gây ra thiệt hại, việc xác định ai chịu trách nhiệm là một vấn đề rất khó khăn. Sự không rõ ràng về quyền lợi và trách nhiệm là rào cản lớn nhất đối với việc ứng dụng quy mô lớn.

2. "Làm gì": Khoảng cách xác thực ý định )The Intent Verification Gap(

Vấn đề xác thực ý định thực chất là một biến thể của vấn đề ủy quyền, bản chất xác suất của LLM và yêu cầu tính xác định trong tài chính tồn tại mâu thuẫn tự nhiên. Mặc dù lớp thanh toán không thể sửa chữa "huyễn hoặc" của AI, nhưng một hệ thống tài chính được thiết kế tốt phải có khả năng thu hẹp khoảng cách giữa đầu ra của AI và ý định thực sự của người dùng.

• Từ lệnh đến ý định: Thanh toán truyền thống xử lý "lệnh thanh toán" (Thanh toán 50 đô la cho Thương nhân X), giả định rằng lệnh này là chính xác. Trong khi đó, thanh toán thông minh cần xử lý "ý định giao dịch" ("Giúp tôi mua một cốc latte yến mạch cỡ trung"). Hệ thống thanh toán cần có khả năng kết nối lệnh thanh toán cuối cùng với việc